Bunu söyledikten sonra, bu “secde”den hâsıl olan mânâyı farketmeyi takdir ettiği için, şükür olarak ikinci defa secdeye gider; üç defa daha “Subhane rabbiyel âlâ” veya “subhanallahi ve bihamdihi” dersin.

Böylece namazın o rekatı, bu şükür secdesi ile tamamlanmış olur!.

Birinci “secde” yokluk; ikinci “secde” yokluğun müşahedesini ihsan eden “Allah”a şükür secdesidir.

Secde, ancak Fâtiha'nın "oku"nmasıyla mümkündür!.

Kıyamın, yani ayakta Kur`ân okuma sürecinin; ve rükûnun sonrasında “secde”nin iki olmasının sebebi, birinci secde ile rekatı tamamladıktan sonra, bunu tamamlamayı ihsan eden “Allah”a şükürdür.

Anlayabileceğimiz kadarıyla işte bu havas’ın namazıdır.

Haşyet, Allah ismi ile işaret edilen varlığın sonsuz azâmet ve kibriyâsı önünde bir hiç olduğunu hissetme hâlidir.

Hakiki secde, “tahkiki secde”  budur.

Biz toprağa bile koymayız. Öyle büyüğüz ki, halının üstünde seccade arıyoruz.

Allah Rasûlü, yağmurda çamurda, toprağa secde ediyormuş.

Biz, halının üstünde, halılar yetmiyorsa bir de seccade arıyoruz.

 “Namaz”daki “haşyet”e gelince...

Basiret sahibi bir kişinin “haşyet” halini hissetmesi için “ALLAHU EKBER” sözcüğünün mânâsını tefekkür etmesi yeterlidir!.

Resme bakmak  başka  şeydir,resmi görüp resmi okumak başka şeydir.

Ben şurada karşıma bir resim asmışım.Bu resim,samanyolu Galaksi’sini gösteriyor.Ben  bu resme bakıyorum,”Samanyolu Galaksisi” diyorum...Ortası biraz  sarı- hiç bir şey belirgin değil,kenarlara doğru parlak noktalar var falan...ben resmi görmüyorum,şu an  resme  bakıyorum!

Ben  ne zaman resmi görmeye başlarım?.Bu galakside bir yığın yıldızlar var ve bu yıldızların içinde bir nokta sadece Güneş, bu kadar büyük bu galaksinin içinde koskoca dev  dünyamızın tâbi olduğu Güneş adını verdiğimiz-orada bir nokta olursa ya bu galaksinin içinde dünyanın yeri ne?benim yerim ne ? diye düşünmeye başlarsam ,işte resme BAKMAK durumundan çıkıp resmi GÖRMEYE başlamış olurum!

“Bu galaksinin içinde benim yerim ne?” diye düşünmeye başladığım zaman,işte o resmi okumağa başlamışımdır.Okumam biraz daha sürerse , bu galaksi gibi sayısız galaksileri yaratan güç yanında    bu galaksi ve bu galaksileri yaratan “Allah” diye isimlenmiş olan - bütün bu galaksileri yaratmış olan yanında bu galaksinin yeri ne-benim yerim ne?” diye düşünmeğe başlar da beynimin durduğunu ve hiçbir şey düşünemez hale geldiğimi-hiçliğimi hissedersem; işte o  resmi oraya asmaktan gaye yerine gelmiş ben resme önce BAKMIŞ-sonra GÖRMÜŞ-sonra OKUMUŞ ve bunun neticesi olan  HAŞYET DUYGUSUNU HİSSETMİŞ   ve de SECDE denilen hali yaşamış olurum!

İşte bu karşımdaki resim beni secde ettirmiştir ,Âlemlerin Rabbı’na-Rabbül Alemin’e!

Ben  olaya böyle bakarken bir başkası da “Hadi ezan okunudu,gel namaz kılalım “der,iki takla-bir bakla tavuk yem yer  gibi iki secde,”namazımı kıldım-secdemi ettim,Elhamdüllillah” der!

O , yaradılış gereği programının gereğini öylece yerine getirmiştir!

Buradaki programın gereği de böyle  bakıp değerlendirmektir!

Ama bu “şuur boyutunun secdesi”dir,öteki “beden boyutunun secdesi”dir!

Bu ikisi  birbirinden ayrı şeylerdir,hiçbirisi birbirinin yerini tutmaz.   Ne tavuk yem yer gibi secde etmek    ,”secde”nin yerini tutar,ne de bu secde onun yerini tutar. Biri “şuur boyutunun secdesi”dir,diğeri “toprak boyutunun secdesi”dir!

Abdullah ibni Abbas ve Said ibni Cübeyr, cinlerin, meleklerin ateşten yaratılmış bir kolu olduğunu söylüyor.

İbni Abbas`a göre; İblis, Cennet muhafızı ve cinlerin başı, aynı zamanda da yakın gök ve dünyanın sultanı idi.

Yâni, "insansı"lar devrinde ve öncesinde, yer yüzünde ve dünya semâsında yâni maddeye dönük fikirler ve değerler dünyasında, bugünkü tâbiriyle tüm Güneş Sistemi içerisinde yaşayan varlıklar cinlerdi. “İblis” lâkaplı cin ise bütün bunların hepsinin başıydı.

Burada kısaca şu açıklamayı tekrarlamak istiyorum:

Kâinatta ne tür varlık varsa hepsinin de aslı "melek"tir!

Dolayısıyla da kendisini "HAK" olarak görüyor; tam anlamıyla Firavun`luğunu yaşıyordu elindeki tüm olanaklar ve kuvvetlerle!

Ancak kendilerinde bir kısım esmânın zâhir olmaması, terkiplerinde bir kısım esmânın zâhire çıkmaması dolayısıyla, özellikle "Tevhid, Vahdet kemâlâtı ve bunun sonucu olan Kader ilmi" konularında kesinlikle yetersiz olduklarını; ve bundan dolayı da cinlerin çok çok büyük bir kısmının müşrik olduğunu, Allah`a şirk koşanlardan olduğunu belirtmiştik "AKIL ve İMAN" ile "RUH İNSAN CİN" isimli kitaplarımızda.

Nitekim, bu Âyet-i Kerime`de, İblis`in secde etmediği, "kâfir" olduğu, yâni, "gerçeği örten"lerden olduğu anlatılıyor...

Biraz önce de bahsettiğim gibi, her insan karşısındakini olduğu gibi değil, ancak kendi kapasitesi kadar değerlendirebilir.

Her insan böyle olduğu gibi, her varlık da, bu ister cin, ister melek veya insan olsun böyledir ve bu asla değişmez... Zaten kâinatta bütün varlıklar üç bölümde tanıtılmıştır: "Melek-cin-insan"...

Hangi sınıftan olursa olsun, her birim, karşısındakini, ancak kendi kapasitesi kadar değerlendirebilir... Kendi kapasitesini aşan bir değerlendirmeyi yapabilmesi mümkün değildir... Kendi kapasitesindeki genişleme oranında, karşısındakini değerlendirişi de değişir...

Dolayısıyla, cinler de, cinlerin başı olan iblis de kendi kapasitesinin dışında kalan özellikleri itibariyle Âdem`i değerlendirememiş; O`nun bütün varlığının, ilâhi mertebelerin sonucu ve de isimlerin bir formülle oluşmuş bileşimi olarak meydana geldiğini müşahede edememiş..

Yâni, olayın içyüzündeki Hakikata vâkıf olamamış, "insan"ı, özellikle zâhiri yapısı olan bedeni itibariyle değerlendirmek sûreti şu kanaate varmıştır:

İnsanın bu madde bedenini yönlendiren beyninin, ilâhi isimlerin hepsini açığa çıkartabilecek bir kâbiliyet ve kapasitede var oluşunu değerlendiremeyişinin neticesinde de, "insan"ı ve ondaki "Halife" olma özelliğini inkâr etmiştir!

Bütün bu idrâk edemediklerini inkâr sonucunda da "insan"ın Öz`ündeki, Zât`ındaki, varlığındaki ilâhî mertebeleri müşahede edememek sûretiyle "Allah"tan uzağa düşmüştür!